35 χρόνια Ναυτικός Όμιλος Άργους
30 Απρ 2014
29 Απρ 2014
26 Απρ 2014
23 Απρ 2014
ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΡΙ ΓΙΟΡΤΑΖΕΙ
ΕΚ ΤΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ
22 Απρ 2014
19 Απρ 2014
Το Πασχαλινό Τραπέζι και Άλλα Έθιμα
Τα Πασχαλινά φαγητά στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη προετοιμάζονται εκ των προτέρων, και ευλογούνται από τον παπά προτού τα δοκιμάσει κανείς. Η παράδοση του Πασχαλινού Αμνού εξασφαλίζει αξιοζήλευτη θέση στο Πασχαλινό τραπέζι, αν και σε μερικές χώρες ένα γλύκισμα μπορεί να γίνει το υποκατάστατό του. Στην Πολωνία το αρνί φτιάχνεται από βούτυρο και περιστοιχίζεται από πολυάριθμα πιάτα που περιέχουν ζαμπόν, ψητό μοσχάρι, λουκάνικο και άλλες λιχουδιές. Σαν γενικός κανόνας το τραπέζι διακοσμείται όμορφα με λινό τραπεζομάντιλο, λουλούδια και γιρλάντες.
Εθιμοτυπικά χρησιμοποιείτο μια εποχή το ξινό βότανο για να δώσει άρωμα στα Πασχαλινά κέικ και τις πουτίγκες. Σπάνια χρησιμοποιείται στις μέρες μας, εξαιτίας της πικρής του γεύσης που αρχικά συμβόλιζε τα πικρά βότανα του Εβραϊκού Πασχαλινό γεύματος. Στην Αγγλία μια κόκκινη ρέγγα, που μοιάζει σαν έναν άνθρωπο πάνω στη ράχη αλόγου, στη βάση ενός καλαμποκιού, τρώγεται την Ημέρα του Πάσχα, ενώ τα ραπανάκια ήταν η σπεσιαλιτέ της εποχής. Στην Πολωνία τα αγόρια της επαρχίας παίρνουν ένα δοχείο χυλού –φτιαγμένο από νερό αναμιγμένο με σίκαλη και μαγιά- και μια ρέγγα, και το κάνουν ταμπούρλο έξω από το χωριό πριν το θάψουν. Επειδή οι πιστοί ζούσαν με ελάχιστα την περίοδο της νηστείας, τα αγόρια διασκέδαζαν κάνοντας την κηδεία της τροφής.
Οι Ρώσοι ετοιμάζουν το πάσκα, ένα ψηλό, άκαμπτο ψωμί, φτιαγμένο με σπιτικό τυρί και ξερές σταφίδες γλασαρισμένο στη κορφή. Οι Ιταλίδες μητέρες δίνουν στα παιδιά τους τη τσιαμπέλα, ένα κέικ φτιαγμένο με ελαιόλαδο όπου: στα αγόρια δίνεται στο σχήμα ενός αλόγου, ενώ στα κορίτσια στο σχήμα ενός περιστεριού στολισμένο με πραγματικά φτερά. Τα παιδιά της Αυστραλίας παίρνουν ένα κέικ σε σχήμα φωλιάς γεμισμένο με αυγά. Μερικοί λόγιοι βλέπουν σε τέτοια εθιμοτυπικά γλυκίσματα τα υπολείμματα ενός παλαιού μαγικού τυπικού, όπου τελετουργικές προσφορές ψωμιού εξασφάλιζαν ευημερία στην κοινότητα και στη φυλή.
Μερικές φορές τα γλυκίσματα ήταν τμήμα μιας ελεημοσύνης ή φιλανθρωπικής διανομής, όπου εκπλήρωναν μια πραγματική ανάγκη σε καιρούς όπου η φτώχεια σήμαινε λιμοκτονία. Ελαφρώς διαφορετικές ήταν και οι Εκκλησιαστικές Μπύρες, που δίνονταν σε μερικά μέρη της Βρετανίας την ίδια εποχή. Στην Εβραϊκή γιορτή θυσιάζονταν αρνιά για να εορταστεί η απελευθέρωση του Ισραήλ από τη δουλεία στην Αίγυπτο, ενώ στη Χριστιανική παράδοση αντιπροσωπεύει ο πασχαλινός αμνός τον Χριστό. Μια άλλη άποψη τοποθετεί τον αμνό σε μια ποιμενική γιορτή, επρόκειτο για τη θυσία ενός αρνιού έτσι ώστε ο θεός των ποιμνίων-της γονιμότητας, να πάρει το μερίδιό του για να εξασφαλίσει τη γονιμότητα του ποιμνίου. Το αρνί τρωγόταν σε ένδειξη κοινωνίας με το θεό προστάτη.
Οι προετοιμασίες για το ορθόδοξο δείπνο της Ανάστασης ξεκινούν από το Μεγάλο Σάββατο το πρωί δίνοντας τέλος στη νηστεία της Μεγάλης Εβδομάδας. Αν και αρκετοί ήταν αυτοί που κάθονταν στην αναστάσιμη λειτουργία το βράδυ του Σαββάτου υπήρχαν πολλοί που κατέληγαν στο τραπέζι της αγάπης για την ελαφριά σούπα από κοτόπουλο, η οποία αντικαταστάθηκε σε πολλούς τόπους από την παραδοσιακή μας μαγειρίτσα, μια σούπα φτιαγμένη από τα σπλάχνα του αρνιού, ρύζι και αρωματικά βότανα αλλά και τα σκαλτσούνια ή μελιτίνια, τα συνοδευτικά γαρδουμπάκια, συκωταριά, ψητό κρέας, κόκκινα αυγά καθώς και πολλών άλλων φαγητών με τοπικό χαρακτήρα.
Το τραπέζι της Κυριακής του Πάσχα είναι από τα πλουσιότερα. Με αγάπη το γεμίζουν από όλα τα καλά, με λαμπροκουλούρες, καλτσούνια, λαζαράκια, τσουρέκια, αυγά κ.α. Όλοι μαζί, φίλοι και συγγενείς, ψήνοντας το αρνί ή το κατσίκι και το κοκορέτσι πίνουν και γλεντούν γιορτάζοντας την ανάσταση. Το αρνί αποτελεί ένα κατεξοχήν μυθικό σύμβολο, με την έννοια της αθωότητας και της αγνότητας κυρίως σε πνευματικό επίπεδο, έτσι με τον διαμελισμό του επιτρέπει στους ανθρώπους την επικοινωνία με αυτή την αγνότητα. Το «παραδοσιακό» Πασχαλινό τραπέζι διαφέρει από περιοχή σε περιοχή, αν και σε όλη τη χώρα αντικατοπτρίζει την ίδια αρχαία σοφία: «τίποτα δεν πάει χαμένο». Αν κάποιος έχει νηστέψει για 40 ολόκληρες ημέρες, απέχοντας από κρέας και γαλακτοκομικά, τότε η ιδέα να γευτεί και την τελευταία μπουκιά είναι ακόμη πιο σημαντική. Τέλος ένα έθιμο του Πάσχα που έρχεται από τα αρχαία χρόνια, πριν την γέννηση του Χριστού, είναι το διάβασμα της «κουτάλας» του αρνιού δηλ. της ωμοπλάτης του ζώου, που λεγόταν ότι με αυτό μπορούσε ο νοικοκύρης του σπιτιού να προβλέψει το μέλλον.
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας διαβάζεται το Ευαγγέλιο της Ανάστασης σε εφτά γλώσσες. Αποτελεί τη «Λειτουργία της Αγάπης» και εκφράζει το ύψιστο μήνυμα της Ανάστασης του Χριστού. Σε πολλές περιοχές βραδιάζοντας καίνε ένα ομοίωμα του Ιούδα. Οι νέοι φτιάχνουν το ομοίωμα από παλιά χαλιά, βάζουν στα χέρια του τα τιμαλφή της προδοσίας, μια σακούλα με 30 νομίσματα, και το κρεμούν στην αυλή μέχρι να καεί.
Η ανανέωση και το ξανάνιωμα, που είναι στενά συνδεδεμένα με το κεντρικό νόημα του Πάσχα, συμβολίζονται με πολλούς τρόπους. Σύμφωνα με μια κοινή και ευρέως διαδεδομένη πίστη, το τρεχούμενο νερό γίνεται ευλογημένο την Ημέρα του Πάσχα επειδή ο Χριστός το καθαγίασε. Στη Γαλλία οι γυναίκες πλένουν το πρόσωπό τους στα ρυάκια ενώ σε άλλες χώρες οι αγρότες ραντίζουν τα ζώα τους. Μπουκάλια πασχαλινού νερού συχνά διατηρούνται προσεκτικά ως μια πηγή θεραπείας, ενώ στην Ιρλανδία λέγετε πως το συγκεκριμένο νερό τους παρείχε προστασία από τα κακά πνεύματα.
Το νερό είναι σημαντικό στο να βοηθήσει τις σοδειές να αναπτυχθούν, και οι πρωτόγονοι λαοί θεωρούσαν ότι αυτό κατείχε για γενικότερη γονιμοποιό επίδραση. Σε κάποιες Ευρωπαϊκές χώρες είναι σύνηθες να ραντίζουν κορίτσια και αγόρια. Στην Ουγγαρία αυτό λαμβάνει χώρα τη Δευτέρα του Πάσχα. Το ίδιο έθιμο υπήρχε στην Πολωνία, σήμερα μερικές σταγόνες κολόνιας ή ροδόνερου αντικαθιστούν το παλαιομοδίτικο κατάβρεγμα. Στο Μεσαίωνα πραγματοποιείτο μία διήμερη εορτή, όπου αφού πετούσαν νερό κορίτσια και αγόρια έριχναν ο ένας στον άλλο αυγά.
Μερικά Πασχαλινά έθιμα έχουν άμεσους δεσμούς με τυπικά ανάπτυξης της σοδειάς. Μία δημοφιλής ιεροτελεστία αποτελείται από το άγγιγμα ενός νεαρού ή νεαρής με το κλαδί ενός δέντρου. Αυτό έδινε υγεία και γονιμότητα. Στην Τσεχοσλοβακία η Πασχαλινή Βέργα πλέκεται με κλαδιά ιτιάς και διακοσμείται με κορδέλες. Ένα αγόρι θα χτυπούσε ένα κορίτσι στα πόδια με αυτή μέχρι να του δώσει πρόστιμο Πασχαλινά αυγά. Στην ανατολική Πομερανία της Γερμανίας, προς μεγάλη μας έκπληξη, τα παιδιά κυνηγούσαν τους γονείς να σηκωθούν από το κρεβάτι, χρησιμοποιώντας ένα κλαδί σημύδας. Στη Μακεδονία, τα κορίτσια ξυπνούν νωρίς το πρωί του Πάσχα, βρίσκουν μια κερασιά και φτιάχνουν μια κούνια. Αργότερα, και άλλες κούνιες ορθώνονται στο πράσινο του χωριού και ηχόρα, ένας αρχαίος κυκλικός χορός, εκτελείται ενώ γίνεται η αιώρηση. Παρατηρείται κάτι αντίστοιχο και σε άλλες περιοχές όπως το Πήλιο, τη Μυτιλήνη και τη Σάμο. Οι κούνιες αποτελούν αρχαίο έθιμο και θυμίζουν την «αιώρα» των Αθηναίων παρθένων στα Ανθεστήρια, μια από τις λαϊκότερες γιορτές στις αρχές της Άνοιξης. Ένα παρόμοιο παιχνίδι ήταν δημοφιλές στη Λετονία, η αρχική πρόθεση πιθανώς ήταν να ενθαρρύνει τις σοδειές να αναπτυχθούν τόσο ψηλά όσο αιωρούνταν τα κορίτσια.
Παραδοσιακά η εργασία απαγορευόταν στην Πολωνία κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδος, ιδιαίτερα την Πέμπτη, η οποία είναι αφιερωμένη στη μνήμη των νεκρών. Λένε ότι ένας αγρότης που επέμενε να οργώνει τα χωράφια του τον κατάπιε η γη μαζί με τα βόδια του. Οποιοσδήποτε βάλει το αυτί του στο έδαφος θα τον ακούσει να καλεί σε βοήθεια. Μερικοί άνθρωποι απέφευγαν τη δουλειά με το λινό ή τα νήματα, όντας η παράδοση ότι, η σκόνη από αυτά τα υλικά θα έμπαινε στα μάτια των νεκρών. Προφανώς υπάρχει κάποια σύνδεση με τα σάβανα της κηδείας.
Η επίδραση όμως των τελετουργιών της αρχαίας Ελλάδος στο χριστιανισμό φαίνεται ότι είναι μεγαλύτερη από όσο οι περισσότεροι γνωρίζουμε. Για παράδειγμα το Πάσχα στην Αρχαία Ελλάδα γιόρταζαν τα «Αδώνια», κατά τα οποία γινόταν αναπαράσταση του θανάτου του Άδωνι. Οι γυναίκες στόλιζαν το νεκρικό κρεβάτι με λουλούδια και καρπούς ενώ τραγουδούσαν μοιρολόγια. Ακολουθούσε επιτάφιος πομπή, ενώ την επομένη ημέρα γινόταν η ανάσταση του Άδωνι, που συμβόλιζε την καρποφορία της φύσης.
Αλλά και η μετάληψη με το «θείο» σώμα και αίμα ήταν μέρος των τελετουργιών, τόσο των Κορυβαντικών όσο και των Ορφικών μυστηρίων. Στη μετάληψη των Ορφικών οι πιστοί, επιδίδονταν σε ωμοφαγία ταύρου και οινοποσία, που συμβόλιζε το σώμα και το αίμα του Διόνυσου Ζαγρέα. Πίστευαν ότι με αυτόν τον τρόπο κατέρχονταν σε αυτούς η θεότητα και γέμιζε τις ψυχές τους. Στα Κρητικά μυστήρια, η προσφορά του Διόνυσου Ζαγρέα και η θυσία του Μινώταυρου, ήταν η θεία Δωρεά, η κάθοδος της πνευματικής δύναμης, του συμβολικού ταυρείου αίματος. Αυτό το έθιμο αφού πέρασε από διάφορα στάδια στα ελληνικά Μυστήρια των ιστορικών χρόνων αλλά και στα Μιθραϊκά των Περσών πέρασε και στα Χριστιανικά στους μετέπειτα αιώνες.
Ένα άλλο έθιμο των ημερών είναι τα πασχαλινά κόκκινα αυγά, τα οποία συμβολίζουν το αίμα του Ιησού Χριστού, όταν οι στρατιώτες Τον λόγχιζαν επάνω στο σταυρό. Σύμφωνα όμως με τον Κοραή τα κόκκινα αυγά, συμβολίζουν το αίμα των προβάτων με το οποίο οι Ιουδαίοι έβαψαν τις οικείες τους, για να αποφύγουν την «υπό εξολοθρευτικού Αγγέλου φθοράν». Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι και οι Γαλάτες πρόσφεραν βαμμένα αβγά για να γιορτάσουν την άνοιξη. Όπως αναφέρει ο Γ. Α. Μέγας, χρωματιστά κυρίως κόκκινα αυγά, μνημονεύονται ήδη από τον 5ο αι. στην Κίνα για γιορταστικούς σκοπούς και στην Αίγυπτο από τον 10ο αι. Ενώ τον 17ο αι. τα βρίσκουμε στους Χριστιανούς και τους Μωαμεθανούς, όπως στη Μεσοποταμία και τη Συρία, έπειτα στην Περσία και τη Χερσόνησο του Αίμου. Μερικοί υποθέτουν ότι τα κόκκινα αυγά του Πάσχα διαδόθηκαν, σε όλη την Ευρώπη και την Ασία και συνδέθηκαν με τα τοπικά έθιμα των λαών.
Το τσούγκρισμα των πασχαλινών αυγών, συμβολίζει την Ανάσταση του Χριστού, καθώς το αυγό συμβολίζει τη ζωή και τη δημιουργία που κλείνει μέσα του ζωή. Όταν το κέλυφος του αυγού σπάσει με το τσούγκρισμα, γεννιέται μια ζωή, έτσι παρομοιάζει το σπάσιμο του τάφου του Χριστού και την Ανάστασή Του. Το αυγό βέβαια σε όλες σχεδόν τις αρχαίες κοσμογονίες σήμαινε την γέννηση του σύμπαντος και της ζωής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το σύμβολο των ορφικών Μυστηρίων που ήταν ένα φίδι τυλιγμένο γύρω από ένα αυγό, που συμβόλιζε τον κόσμο που περιβάλλεται από το Δημιουργικό πνεύμα. Στο επίπεδο της μύησης και της φιλοσοφίας, αντιπροσώπευε τον νεόφυτο που την στιγμή της μύησής του έσπαγε το κέλυφος του αβγού και ένας καινούργιος πνευματικός άνθρωπος γεννιόταν.
Το τσουρέκι, η γνωστή μας λαμπροκουλούρα ζυμώνεται για το καλό. Οι αγρότες παραχώνουν κομμάτια τσουρεκιού και τσόφλια αυγών στα χωράφια τους για να ευλογηθεί η σοδειά τους. Οι νοικοκυρές στη Σίφνο ετοιμάζουν τα παραδοσιακά «πουλιά» και πασχαλινές κουλούρες σε διάφορα σχήματα ζώων και πουλιών, στολισμένα με κόκκινα αβγά. Τα πιο γνωστά είναι φυσικά η πλεξούδα, με ή χωρίς κόκκινο αβγό. Οι πλεξούδες και οι κόμποι προέρχονται από τους ειδωλολατρικούς χρόνους ως σύμβολα για την απομάκρυνση των κακών πνευμάτων. Ζύμωναν με μυρωδικά τις κουλούρες της Λαμπρής και τις στόλιζαν με λουρίδες από ζυμάρι και ξηρούς καρπούς. Παρόμοιες κουλούρες έφτιαχναν και στα βυζαντινά χρόνια, τις «κολλυρίδες», που ήταν ειδικά ψωμιά για το Πάσχα σε διάφορα σχήματα με ένα κόκκινο αυγό στο κέντρο τους.
Τα σοκολατένια πασχαλινά κουνελάκια, αποτελούν ίσως τη μεγαλύτερη χαρά των παιδιών, στην εορτή του Πάσχα. Αρχικά, το πασχαλινό κουνελάκι ήταν λαγός. Για τους Σάξονες ο λαγός ήταν το έμβλημα της θεάς Eastre, την οποία τιμούσαν την άνοιξη. Από αυτήν άλλωστε προέρχεται η λέξη Easter, που σημαίνει Πάσχα στα αγγλικά. Για τους Κέλτες και τους Σκανδιναβούς ο λαγός αποτελούσε επίσης το σύμβολο της θεάς της μητρότητας και της ανοιξιάτικης γονιμότητας. Το παραδοσιακό κουνελάκι που φέρνει αβγά στα παιδιά είναι γερμανικής προελεύσεως.
Μια σειρά από ιστορικά γεγονότα, πνευματικές εμπειρίες, έθιμα και κυρίως το «πάντρεμα» διαφορετικών πολιτισμών, αναβιώνουν και κυριαρχούν τις άγιες αυτές ημέρες. Ο συμβολισμός τους έχει ως σκοπό, την απόδοση του θείου δράματος, αλλά και τη λυτρωτική κατάληξη με την Ανάσταση του Θεανθρώπου. Η Σταύρωση και η Ανάσταση του Χριστού αποτελεί τη μετάβαση του ανθρώπου από το Θάνατο στη Ζωή. Ο Χριστός «ανέστη εκ νεκρών» και καταπάτησε τον Θάνατο. Με την Ανάστασή Του θα αναστήσει όλο το γένος από κάθε είδους μορφής σκλαβιάς καθοδηγώντας το σε Αναγέννηση. Θα φέρει τέτοια πνευματική διέγερση με τα πάθη του, που θα οδηγήσει την ανθρωπότητα σε μια νέα συνειδησιακή διεύρυνση. Αντιλαμβανόμαστε το λόγο της ύπαρξής μας και τις δικές μας ευθύνες προς τη Ζωή, ως σύνολο. Η αναγκαιότητα της δικής μας ανάστασης ωθεί σε μια διεύρυνση της συνείδησης, διεύρυνση και επίγνωση της ευθύνης που έχουμε για την πνευματική ανάσταση της ανθρωπότητας και του πλανήτη.
Οι Ρώσοι ετοιμάζουν το πάσκα, ένα ψηλό, άκαμπτο ψωμί, φτιαγμένο με σπιτικό τυρί και ξερές σταφίδες γλασαρισμένο στη κορφή. Οι Ιταλίδες μητέρες δίνουν στα παιδιά τους τη τσιαμπέλα, ένα κέικ φτιαγμένο με ελαιόλαδο όπου: στα αγόρια δίνεται στο σχήμα ενός αλόγου, ενώ στα κορίτσια στο σχήμα ενός περιστεριού στολισμένο με πραγματικά φτερά. Τα παιδιά της Αυστραλίας παίρνουν ένα κέικ σε σχήμα φωλιάς γεμισμένο με αυγά. Μερικοί λόγιοι βλέπουν σε τέτοια εθιμοτυπικά γλυκίσματα τα υπολείμματα ενός παλαιού μαγικού τυπικού, όπου τελετουργικές προσφορές ψωμιού εξασφάλιζαν ευημερία στην κοινότητα και στη φυλή.
Μερικές φορές τα γλυκίσματα ήταν τμήμα μιας ελεημοσύνης ή φιλανθρωπικής διανομής, όπου εκπλήρωναν μια πραγματική ανάγκη σε καιρούς όπου η φτώχεια σήμαινε λιμοκτονία. Ελαφρώς διαφορετικές ήταν και οι Εκκλησιαστικές Μπύρες, που δίνονταν σε μερικά μέρη της Βρετανίας την ίδια εποχή. Στην Εβραϊκή γιορτή θυσιάζονταν αρνιά για να εορταστεί η απελευθέρωση του Ισραήλ από τη δουλεία στην Αίγυπτο, ενώ στη Χριστιανική παράδοση αντιπροσωπεύει ο πασχαλινός αμνός τον Χριστό. Μια άλλη άποψη τοποθετεί τον αμνό σε μια ποιμενική γιορτή, επρόκειτο για τη θυσία ενός αρνιού έτσι ώστε ο θεός των ποιμνίων-της γονιμότητας, να πάρει το μερίδιό του για να εξασφαλίσει τη γονιμότητα του ποιμνίου. Το αρνί τρωγόταν σε ένδειξη κοινωνίας με το θεό προστάτη.
Οι προετοιμασίες για το ορθόδοξο δείπνο της Ανάστασης ξεκινούν από το Μεγάλο Σάββατο το πρωί δίνοντας τέλος στη νηστεία της Μεγάλης Εβδομάδας. Αν και αρκετοί ήταν αυτοί που κάθονταν στην αναστάσιμη λειτουργία το βράδυ του Σαββάτου υπήρχαν πολλοί που κατέληγαν στο τραπέζι της αγάπης για την ελαφριά σούπα από κοτόπουλο, η οποία αντικαταστάθηκε σε πολλούς τόπους από την παραδοσιακή μας μαγειρίτσα, μια σούπα φτιαγμένη από τα σπλάχνα του αρνιού, ρύζι και αρωματικά βότανα αλλά και τα σκαλτσούνια ή μελιτίνια, τα συνοδευτικά γαρδουμπάκια, συκωταριά, ψητό κρέας, κόκκινα αυγά καθώς και πολλών άλλων φαγητών με τοπικό χαρακτήρα.
Το τραπέζι της Κυριακής του Πάσχα είναι από τα πλουσιότερα. Με αγάπη το γεμίζουν από όλα τα καλά, με λαμπροκουλούρες, καλτσούνια, λαζαράκια, τσουρέκια, αυγά κ.α. Όλοι μαζί, φίλοι και συγγενείς, ψήνοντας το αρνί ή το κατσίκι και το κοκορέτσι πίνουν και γλεντούν γιορτάζοντας την ανάσταση. Το αρνί αποτελεί ένα κατεξοχήν μυθικό σύμβολο, με την έννοια της αθωότητας και της αγνότητας κυρίως σε πνευματικό επίπεδο, έτσι με τον διαμελισμό του επιτρέπει στους ανθρώπους την επικοινωνία με αυτή την αγνότητα. Το «παραδοσιακό» Πασχαλινό τραπέζι διαφέρει από περιοχή σε περιοχή, αν και σε όλη τη χώρα αντικατοπτρίζει την ίδια αρχαία σοφία: «τίποτα δεν πάει χαμένο». Αν κάποιος έχει νηστέψει για 40 ολόκληρες ημέρες, απέχοντας από κρέας και γαλακτοκομικά, τότε η ιδέα να γευτεί και την τελευταία μπουκιά είναι ακόμη πιο σημαντική. Τέλος ένα έθιμο του Πάσχα που έρχεται από τα αρχαία χρόνια, πριν την γέννηση του Χριστού, είναι το διάβασμα της «κουτάλας» του αρνιού δηλ. της ωμοπλάτης του ζώου, που λεγόταν ότι με αυτό μπορούσε ο νοικοκύρης του σπιτιού να προβλέψει το μέλλον.
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας διαβάζεται το Ευαγγέλιο της Ανάστασης σε εφτά γλώσσες. Αποτελεί τη «Λειτουργία της Αγάπης» και εκφράζει το ύψιστο μήνυμα της Ανάστασης του Χριστού. Σε πολλές περιοχές βραδιάζοντας καίνε ένα ομοίωμα του Ιούδα. Οι νέοι φτιάχνουν το ομοίωμα από παλιά χαλιά, βάζουν στα χέρια του τα τιμαλφή της προδοσίας, μια σακούλα με 30 νομίσματα, και το κρεμούν στην αυλή μέχρι να καεί.
Η ανανέωση και το ξανάνιωμα, που είναι στενά συνδεδεμένα με το κεντρικό νόημα του Πάσχα, συμβολίζονται με πολλούς τρόπους. Σύμφωνα με μια κοινή και ευρέως διαδεδομένη πίστη, το τρεχούμενο νερό γίνεται ευλογημένο την Ημέρα του Πάσχα επειδή ο Χριστός το καθαγίασε. Στη Γαλλία οι γυναίκες πλένουν το πρόσωπό τους στα ρυάκια ενώ σε άλλες χώρες οι αγρότες ραντίζουν τα ζώα τους. Μπουκάλια πασχαλινού νερού συχνά διατηρούνται προσεκτικά ως μια πηγή θεραπείας, ενώ στην Ιρλανδία λέγετε πως το συγκεκριμένο νερό τους παρείχε προστασία από τα κακά πνεύματα.
Το νερό είναι σημαντικό στο να βοηθήσει τις σοδειές να αναπτυχθούν, και οι πρωτόγονοι λαοί θεωρούσαν ότι αυτό κατείχε για γενικότερη γονιμοποιό επίδραση. Σε κάποιες Ευρωπαϊκές χώρες είναι σύνηθες να ραντίζουν κορίτσια και αγόρια. Στην Ουγγαρία αυτό λαμβάνει χώρα τη Δευτέρα του Πάσχα. Το ίδιο έθιμο υπήρχε στην Πολωνία, σήμερα μερικές σταγόνες κολόνιας ή ροδόνερου αντικαθιστούν το παλαιομοδίτικο κατάβρεγμα. Στο Μεσαίωνα πραγματοποιείτο μία διήμερη εορτή, όπου αφού πετούσαν νερό κορίτσια και αγόρια έριχναν ο ένας στον άλλο αυγά.
Μερικά Πασχαλινά έθιμα έχουν άμεσους δεσμούς με τυπικά ανάπτυξης της σοδειάς. Μία δημοφιλής ιεροτελεστία αποτελείται από το άγγιγμα ενός νεαρού ή νεαρής με το κλαδί ενός δέντρου. Αυτό έδινε υγεία και γονιμότητα. Στην Τσεχοσλοβακία η Πασχαλινή Βέργα πλέκεται με κλαδιά ιτιάς και διακοσμείται με κορδέλες. Ένα αγόρι θα χτυπούσε ένα κορίτσι στα πόδια με αυτή μέχρι να του δώσει πρόστιμο Πασχαλινά αυγά. Στην ανατολική Πομερανία της Γερμανίας, προς μεγάλη μας έκπληξη, τα παιδιά κυνηγούσαν τους γονείς να σηκωθούν από το κρεβάτι, χρησιμοποιώντας ένα κλαδί σημύδας. Στη Μακεδονία, τα κορίτσια ξυπνούν νωρίς το πρωί του Πάσχα, βρίσκουν μια κερασιά και φτιάχνουν μια κούνια. Αργότερα, και άλλες κούνιες ορθώνονται στο πράσινο του χωριού και ηχόρα, ένας αρχαίος κυκλικός χορός, εκτελείται ενώ γίνεται η αιώρηση. Παρατηρείται κάτι αντίστοιχο και σε άλλες περιοχές όπως το Πήλιο, τη Μυτιλήνη και τη Σάμο. Οι κούνιες αποτελούν αρχαίο έθιμο και θυμίζουν την «αιώρα» των Αθηναίων παρθένων στα Ανθεστήρια, μια από τις λαϊκότερες γιορτές στις αρχές της Άνοιξης. Ένα παρόμοιο παιχνίδι ήταν δημοφιλές στη Λετονία, η αρχική πρόθεση πιθανώς ήταν να ενθαρρύνει τις σοδειές να αναπτυχθούν τόσο ψηλά όσο αιωρούνταν τα κορίτσια.
Παραδοσιακά η εργασία απαγορευόταν στην Πολωνία κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδος, ιδιαίτερα την Πέμπτη, η οποία είναι αφιερωμένη στη μνήμη των νεκρών. Λένε ότι ένας αγρότης που επέμενε να οργώνει τα χωράφια του τον κατάπιε η γη μαζί με τα βόδια του. Οποιοσδήποτε βάλει το αυτί του στο έδαφος θα τον ακούσει να καλεί σε βοήθεια. Μερικοί άνθρωποι απέφευγαν τη δουλειά με το λινό ή τα νήματα, όντας η παράδοση ότι, η σκόνη από αυτά τα υλικά θα έμπαινε στα μάτια των νεκρών. Προφανώς υπάρχει κάποια σύνδεση με τα σάβανα της κηδείας.
Η επίδραση όμως των τελετουργιών της αρχαίας Ελλάδος στο χριστιανισμό φαίνεται ότι είναι μεγαλύτερη από όσο οι περισσότεροι γνωρίζουμε. Για παράδειγμα το Πάσχα στην Αρχαία Ελλάδα γιόρταζαν τα «Αδώνια», κατά τα οποία γινόταν αναπαράσταση του θανάτου του Άδωνι. Οι γυναίκες στόλιζαν το νεκρικό κρεβάτι με λουλούδια και καρπούς ενώ τραγουδούσαν μοιρολόγια. Ακολουθούσε επιτάφιος πομπή, ενώ την επομένη ημέρα γινόταν η ανάσταση του Άδωνι, που συμβόλιζε την καρποφορία της φύσης.
Αλλά και η μετάληψη με το «θείο» σώμα και αίμα ήταν μέρος των τελετουργιών, τόσο των Κορυβαντικών όσο και των Ορφικών μυστηρίων. Στη μετάληψη των Ορφικών οι πιστοί, επιδίδονταν σε ωμοφαγία ταύρου και οινοποσία, που συμβόλιζε το σώμα και το αίμα του Διόνυσου Ζαγρέα. Πίστευαν ότι με αυτόν τον τρόπο κατέρχονταν σε αυτούς η θεότητα και γέμιζε τις ψυχές τους. Στα Κρητικά μυστήρια, η προσφορά του Διόνυσου Ζαγρέα και η θυσία του Μινώταυρου, ήταν η θεία Δωρεά, η κάθοδος της πνευματικής δύναμης, του συμβολικού ταυρείου αίματος. Αυτό το έθιμο αφού πέρασε από διάφορα στάδια στα ελληνικά Μυστήρια των ιστορικών χρόνων αλλά και στα Μιθραϊκά των Περσών πέρασε και στα Χριστιανικά στους μετέπειτα αιώνες.
Ένα άλλο έθιμο των ημερών είναι τα πασχαλινά κόκκινα αυγά, τα οποία συμβολίζουν το αίμα του Ιησού Χριστού, όταν οι στρατιώτες Τον λόγχιζαν επάνω στο σταυρό. Σύμφωνα όμως με τον Κοραή τα κόκκινα αυγά, συμβολίζουν το αίμα των προβάτων με το οποίο οι Ιουδαίοι έβαψαν τις οικείες τους, για να αποφύγουν την «υπό εξολοθρευτικού Αγγέλου φθοράν». Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι και οι Γαλάτες πρόσφεραν βαμμένα αβγά για να γιορτάσουν την άνοιξη. Όπως αναφέρει ο Γ. Α. Μέγας, χρωματιστά κυρίως κόκκινα αυγά, μνημονεύονται ήδη από τον 5ο αι. στην Κίνα για γιορταστικούς σκοπούς και στην Αίγυπτο από τον 10ο αι. Ενώ τον 17ο αι. τα βρίσκουμε στους Χριστιανούς και τους Μωαμεθανούς, όπως στη Μεσοποταμία και τη Συρία, έπειτα στην Περσία και τη Χερσόνησο του Αίμου. Μερικοί υποθέτουν ότι τα κόκκινα αυγά του Πάσχα διαδόθηκαν, σε όλη την Ευρώπη και την Ασία και συνδέθηκαν με τα τοπικά έθιμα των λαών.
Το τσούγκρισμα των πασχαλινών αυγών, συμβολίζει την Ανάσταση του Χριστού, καθώς το αυγό συμβολίζει τη ζωή και τη δημιουργία που κλείνει μέσα του ζωή. Όταν το κέλυφος του αυγού σπάσει με το τσούγκρισμα, γεννιέται μια ζωή, έτσι παρομοιάζει το σπάσιμο του τάφου του Χριστού και την Ανάστασή Του. Το αυγό βέβαια σε όλες σχεδόν τις αρχαίες κοσμογονίες σήμαινε την γέννηση του σύμπαντος και της ζωής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το σύμβολο των ορφικών Μυστηρίων που ήταν ένα φίδι τυλιγμένο γύρω από ένα αυγό, που συμβόλιζε τον κόσμο που περιβάλλεται από το Δημιουργικό πνεύμα. Στο επίπεδο της μύησης και της φιλοσοφίας, αντιπροσώπευε τον νεόφυτο που την στιγμή της μύησής του έσπαγε το κέλυφος του αβγού και ένας καινούργιος πνευματικός άνθρωπος γεννιόταν.
Το τσουρέκι, η γνωστή μας λαμπροκουλούρα ζυμώνεται για το καλό. Οι αγρότες παραχώνουν κομμάτια τσουρεκιού και τσόφλια αυγών στα χωράφια τους για να ευλογηθεί η σοδειά τους. Οι νοικοκυρές στη Σίφνο ετοιμάζουν τα παραδοσιακά «πουλιά» και πασχαλινές κουλούρες σε διάφορα σχήματα ζώων και πουλιών, στολισμένα με κόκκινα αβγά. Τα πιο γνωστά είναι φυσικά η πλεξούδα, με ή χωρίς κόκκινο αβγό. Οι πλεξούδες και οι κόμποι προέρχονται από τους ειδωλολατρικούς χρόνους ως σύμβολα για την απομάκρυνση των κακών πνευμάτων. Ζύμωναν με μυρωδικά τις κουλούρες της Λαμπρής και τις στόλιζαν με λουρίδες από ζυμάρι και ξηρούς καρπούς. Παρόμοιες κουλούρες έφτιαχναν και στα βυζαντινά χρόνια, τις «κολλυρίδες», που ήταν ειδικά ψωμιά για το Πάσχα σε διάφορα σχήματα με ένα κόκκινο αυγό στο κέντρο τους.
Τα σοκολατένια πασχαλινά κουνελάκια, αποτελούν ίσως τη μεγαλύτερη χαρά των παιδιών, στην εορτή του Πάσχα. Αρχικά, το πασχαλινό κουνελάκι ήταν λαγός. Για τους Σάξονες ο λαγός ήταν το έμβλημα της θεάς Eastre, την οποία τιμούσαν την άνοιξη. Από αυτήν άλλωστε προέρχεται η λέξη Easter, που σημαίνει Πάσχα στα αγγλικά. Για τους Κέλτες και τους Σκανδιναβούς ο λαγός αποτελούσε επίσης το σύμβολο της θεάς της μητρότητας και της ανοιξιάτικης γονιμότητας. Το παραδοσιακό κουνελάκι που φέρνει αβγά στα παιδιά είναι γερμανικής προελεύσεως.
Μια σειρά από ιστορικά γεγονότα, πνευματικές εμπειρίες, έθιμα και κυρίως το «πάντρεμα» διαφορετικών πολιτισμών, αναβιώνουν και κυριαρχούν τις άγιες αυτές ημέρες. Ο συμβολισμός τους έχει ως σκοπό, την απόδοση του θείου δράματος, αλλά και τη λυτρωτική κατάληξη με την Ανάσταση του Θεανθρώπου. Η Σταύρωση και η Ανάσταση του Χριστού αποτελεί τη μετάβαση του ανθρώπου από το Θάνατο στη Ζωή. Ο Χριστός «ανέστη εκ νεκρών» και καταπάτησε τον Θάνατο. Με την Ανάστασή Του θα αναστήσει όλο το γένος από κάθε είδους μορφής σκλαβιάς καθοδηγώντας το σε Αναγέννηση. Θα φέρει τέτοια πνευματική διέγερση με τα πάθη του, που θα οδηγήσει την ανθρωπότητα σε μια νέα συνειδησιακή διεύρυνση. Αντιλαμβανόμαστε το λόγο της ύπαρξής μας και τις δικές μας ευθύνες προς τη Ζωή, ως σύνολο. Η αναγκαιότητα της δικής μας ανάστασης ωθεί σε μια διεύρυνση της συνείδησης, διεύρυνση και επίγνωση της ευθύνης που έχουμε για την πνευματική ανάσταση της ανθρωπότητας και του πλανήτη.
18 Απρ 2014
17 Απρ 2014
Οι τρεις λόγοι συν ένας (που δεν είπε το MEGA)...
...για την παραίτηση του Νίκου Δήμου...
Τα λέει ο ίδιος ο Ν. Δήμου. Και τα επικροτεί το MEGA. Οι λόγοι της παραίτησης είναι το "δήθεν Αγιο Φως", για το οποίο έγραψε προσφάτως. Αλλά και τα όσα είχε πει και γραψει νωρίτερα για την Επανάσταση του '21 (τρέχα γύρευε δηλαδή) και το Μακεδονικό .
Τον πραγματικό όμως λόγο, δεν τον λέει κανένας. Κι αυτός είναι, η...
τεράστια πολιτική ανοησία -και μάλιστα από εναν πνευματικό άνθρωπο του επιπέδου, του Ν. Δήμου- να πει πως το "Ποτάμι" εχει εξασφαλίσει χρηματοδότηση από ξενο ισχυρό οικονομικό παράγοντα!
Αυτό που ο Δήμου είπε στην αρχη ( αμεσως μετα την ανακοίνωση της ίδρυσης του κόμματος) σηματοδότησε και το πρόωρο τέλος της συνεργασίας του με το "Ποτάμι"...
ΠΑΣΧΑ: Δυο «ξεχασμένα» έθιμα της πορείας προς την Ζωή
- Λεπτομέρειες
- Δημοσιεύτηκε στις 17 Απριλίου 2014
του Γεωργίου Κόνδη Καθώς οι προετοιμασίες συνεχίζονται για τη στιγμή που θεωρείται κορυφαία όχι μόνο στην εκκλησιαστική παράδοση αλλά και στην ανθρώπινη καθημερινότητα,
θρησκευτικοί συμβολισμοί και κοινωνικές αναμορφώσεις δημιουργούν μια ξεχωριστή ατμόσφαιρα στις σχέσεις και τα συναισθήματα. Και οι σχέσεις αυτές επαναλαμβάνονται στο χρόνο με υπομονετική τακτικότητα ώστε μέσα από συνειδητές ή ασυνείδητες δράσεις, ατομικές ή συλλογικές διαδρομές, να δίνεται η ευκαιρία επαναπροσδιορισμού τους, τακτοποίησής, ανανέωσης. Θαρρεί κανείς πως δίνεται ένα γενικό πρόσταγμα: αναγέννηση!
Έχοντας ήδη περάσει από την οδυνηρή στιγμή της προδοσίας που θα σημάνει μια τραγική πορεία προς το θάνατο, οι θέσεις και οι σκέψεις μας, οι ρόλοι μας στην καθημερινή μας διαβίωση περνάνε επίσης από την ίδια κριτική ανάγνωση που επιβάλλει η στιγμή της προδοσίας. Ίσως να μην υπάρχει ορατό σημείο ή όριο που να δηλώνει τι ακριβώς προδώσαμε στην καθημερινότητά μας, όμως οι αναφορές είναι τόσες και επαναλαμβάνονται με τέτοια ένταση που φαίνεται αδύνατη μια διαφορετική πορεία εκτός από αυτήν που οδηγεί στο θάνατο. Την πορεία αυτή μπορεί κανείς να βιώσει με τρόπο μοναδικό στα μέρη όπου η σιωπή και η μοναξιά βιώνει με την χριστιανική τέχνη τη δύναμη των στιγμών: στους αμέτρητους μικρούς ναούς και τα ξωκλήσια των κάμπων ή ακόμα εκείνα που γατζωμένα σε αφιλόξενους βράχους προσμένουν το αναστάσιμο μήνυμα ή ακόμα, στα μέρη όπου οι κοινοβιακές κοινότητες ακολουθούν, αιώνες τώρα, τα μονοπάτια της πίστης και του ησυχασμού. Σε όποιον από αυτούς βρεθείς, ολόκληρος ο χώρος θα σε αγκαλιάσει με ένα φως που φαίνεται απόκοσμο και μόλις κατορθώνει, πολλές φορές, να μπει από τις σχισμές των βράχων. Στέκεσαι στο κέντρο κοιτάζοντας τη σταύρωση. Το μέτρο πέρα για πέρα ανθρώπινο απλώνει μπροστά σου την αίσθηση του Θείου Δράματος. Νιώθεις τον πόνο που ζωγραφίζεται στο πρόσωπο της Παναγιάς όπως και κάθε μάνας. Η στιγμή του Επιτάφιου Θρήνου είναι μοναδική κορύφωση και το βουβό κλάμα της γυναίκας ενώνεται με τα χιλιάδες μοιρολόγια των γυναικών σε ολόκληρο τον κόσμο:
Γιε μου σπλάχνο των σπλάχνων μου
Καρδούλα της καρδιάς μου
Πουλάκι της φτωχιάς αυλής
Ανθέ της ερημιάς μου
Καρδούλα της καρδιάς μου
Πουλάκι της φτωχιάς αυλής
Ανθέ της ερημιάς μου
Η ζωή εν τάφω κατετέθης Χριστέ, και αγγέλων στρατιαί εξεπλήττοντο, συγκατάβασιν δοξάζουσαι την σην
Η ζωή πως θνήσκεις; Πως και τάφω οικείς; Του θανάτου το βασίλειον λύεις δε και του άδου τους νεκρούς εξανιστάς (...)
Ω γλυκύ μου έαρ, γλυκύτατόν μου τέκνον, που έδυ σου το κάλλος;
Η ζωή πως θνήσκεις; Πως και τάφω οικείς; Του θανάτου το βασίλειον λύεις δε και του άδου τους νεκρούς εξανιστάς (...)
Ω γλυκύ μου έαρ, γλυκύτατόν μου τέκνον, που έδυ σου το κάλλος;
Η περιφορά του Επιταφίου σε ολόκληρο τον ορθόδοξο χριστιανικό κόσμο αποτελεί ένα ξεχωριστό συναισθηματικό και συμβολικό γεγονός. Χιλιάδες κόσμου συμμετέχει το βράδυ της Μ. Παρασκευής στην κορυφαία εκδήλωση με τους γλυκύτατους ύμνους, τα άνθη και τα αρώματα με τα οποία ραίνουν τον Επιτάφιο άνδρες και γυναίκες. Εικόνες που περιγράφονται αδιάλειπτα μέσα στο χρόνο από τους μεγαλύτερους συγγραφείς στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Σε άλλες εποχές η περιφορά συνοδευόταν από δυο εξαιρετικά έθιμα που σήμερα είναι σχεδόν άγνωστα λόγω της μη επανάληψής τους. Το πρώτο αφορά στο ιδιόμελο «Δος μοι τούτον τον Ξένον» που ψαλλόταν και το δεύτερο αφορά την κατά τόπους δραματοποίηση της καθόδου στον Άδη που εξελισσόταν μπροστά στην κλειστή κεντρική θύρα της εκκλησίας κατά την επιστροφή του Επιταφίου. Για το πρώτο έχει γράψει ένα εξαιρετικό κείμενο με τίτλο «Ο Ιησούς ως Ξένος», ο ποιητής Πάνος Λιαλιάτσης και σας μεταφέρω ένα απόσπασμα.
Η πομπή του Επιταφίου συνεχίζει να διασχίζει τον χρόνο και από τα βάθη του ακούγεται παρακλητική η φωνή του Ιωσήφ προς τον Πιλάτο για να πάρει το σώμα του Χριστού: «Δος μοι τούτον τον Ξένον τον εκ βρέφους ως Ξένον ξενωθέντα εν κόσμω. Δος μοι τούτον τον Ξένον, ον ομόφυλοι μισούντες θανατούσιν ως Ξένον. Δος μοι τούτον τον Ξένον, ον ξενίζομαι βλέπειν του θανάτου τον Ξένον. Δος μοι τούτον τον Ξένον, όστις οίδε ξενίζειν τους πτωχούς τε και ξένους. Δος μοι τούτον τον Ξένον, ον Εβραίοι τω φθόνω απεξένωσαν κόσμω. Δος μοι τούτον τον Ξένον, ίνα κρύψω εν τάφω, ος ως Ξένος ουκ έχει κεφαλήν κλίνη».
Οι στίχοι αυτοί είναι εμπνευσμένοι από το 25ο κεφάλαιο του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου, που αποτελεί το βασικό κριτήριο της σωτηρίας: «Ξένος ήμην και ου συνηγάγετέ με, γυμνός και ου περιεβάλετέ με, ασθενής και εν φυλακή και ουκ επεσκέψασθέ με» (στ. 43).Το τροπάριο αυτό αποδίδεται στο βυζαντινό λόγιο και διπλωμάτη Γεώργιο Ακροπολίτη (1217-1292), ο οποίος έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αυτοκρατορία της Νίκαιας κατά τον κρίσιμο 13ο αιώνα.
Η πομπή του Επιταφίου συνεχίζει να διασχίζει τον χρόνο και από τα βάθη του ακούγεται παρακλητική η φωνή του Ιωσήφ προς τον Πιλάτο για να πάρει το σώμα του Χριστού: «Δος μοι τούτον τον Ξένον τον εκ βρέφους ως Ξένον ξενωθέντα εν κόσμω. Δος μοι τούτον τον Ξένον, ον ομόφυλοι μισούντες θανατούσιν ως Ξένον. Δος μοι τούτον τον Ξένον, ον ξενίζομαι βλέπειν του θανάτου τον Ξένον. Δος μοι τούτον τον Ξένον, όστις οίδε ξενίζειν τους πτωχούς τε και ξένους. Δος μοι τούτον τον Ξένον, ον Εβραίοι τω φθόνω απεξένωσαν κόσμω. Δος μοι τούτον τον Ξένον, ίνα κρύψω εν τάφω, ος ως Ξένος ουκ έχει κεφαλήν κλίνη».
Οι στίχοι αυτοί είναι εμπνευσμένοι από το 25ο κεφάλαιο του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου, που αποτελεί το βασικό κριτήριο της σωτηρίας: «Ξένος ήμην και ου συνηγάγετέ με, γυμνός και ου περιεβάλετέ με, ασθενής και εν φυλακή και ουκ επεσκέψασθέ με» (στ. 43).Το τροπάριο αυτό αποδίδεται στο βυζαντινό λόγιο και διπλωμάτη Γεώργιο Ακροπολίτη (1217-1292), ο οποίος έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αυτοκρατορία της Νίκαιας κατά τον κρίσιμο 13ο αιώνα.
Την φωνή αυτή και την παλαιά και ξεχασμένη σήμερα αναπαράσταση στην εκκλησιαστική ζωή, μας υπενθυμίζοντας ο Πάνος Λιαλιάτσης στο εξαιρετικό κείμενό του σημειώνει το πόσο παρανοήθηκε το έργο και ο λόγος του Ιησού υπομνηματίζοντας το χωρίο «και ο κόσμος αυτόν ουκ έγνω» (Ιω. α΄ 10) με τη δική του ποιητική διάθεση:
«Οι μουσοτραφείς ιεροδιδάσκαλοι Σε απέρριψαν / διαρρηγνύοντες τα ιμάτιά τους για τη μοντέρνα γραφή Σου. / μα τα βασανισμένα απ' την αγρύπνια πλήθη / Σ'αναγνώρισαν αμέσως ως ποιητή / ερχόμενο απ' τις στράτες της θλίψης και της δύναμης. / Έγραψες τους στίχους Σου/πάνω στην καυτή άμμο της ερημιάς / σιωπών / και οι ιεροδιδάσκαλοι έφυγαν μουρμουρίζοντας. / Μα η σιωπή Σου έντυσε τη γύμνια της κυνηγημένης / -απροσδόκητη η στολή πρώτη. / Χάραξες τους στίχους Σου / κόκκινους της φωτιάς / πάνω στο ξύλο της ατιμίας / κι έμειναν έκτοτε ανεξίτηλοι / απ'τα πανωγράμματα της ανιαρής σοφίας μας. / Κοίταξες τη Μαρία μόνο μια στιγμή / κι εκείνη απολησμόνησε τα στιχάκια / που της έγραφαν στη σάρκα και στους τοίχους Της / οι στιχοπλόκοι εραστές της. Η ποίηση την έριξε στα τρίστρατα / του τίκτοντος Λόγου».
«Οι μουσοτραφείς ιεροδιδάσκαλοι Σε απέρριψαν / διαρρηγνύοντες τα ιμάτιά τους για τη μοντέρνα γραφή Σου. / μα τα βασανισμένα απ' την αγρύπνια πλήθη / Σ'αναγνώρισαν αμέσως ως ποιητή / ερχόμενο απ' τις στράτες της θλίψης και της δύναμης. / Έγραψες τους στίχους Σου/πάνω στην καυτή άμμο της ερημιάς / σιωπών / και οι ιεροδιδάσκαλοι έφυγαν μουρμουρίζοντας. / Μα η σιωπή Σου έντυσε τη γύμνια της κυνηγημένης / -απροσδόκητη η στολή πρώτη. / Χάραξες τους στίχους Σου / κόκκινους της φωτιάς / πάνω στο ξύλο της ατιμίας / κι έμειναν έκτοτε ανεξίτηλοι / απ'τα πανωγράμματα της ανιαρής σοφίας μας. / Κοίταξες τη Μαρία μόνο μια στιγμή / κι εκείνη απολησμόνησε τα στιχάκια / που της έγραφαν στη σάρκα και στους τοίχους Της / οι στιχοπλόκοι εραστές της. Η ποίηση την έριξε στα τρίστρατα / του τίκτοντος Λόγου».
Το δεύτερο έθιμο περιγράφεται στο διήγημα του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη «Άρατε Πύλας»:
Είναι συνήθεια αρχαιοτάτη εις την νήσον, αφού ο Επιτάφιος εν λιτανεία περιέλθη εν ωραίω πανοράματι την ενορίαν όλην, κατά την επιστροφήν να κλείωνται αι πύλαι του ναού και να μη επιτρέπηταιη εις αυτόν είσοδος του Επιταφίου. Παρίσταται κατά τρόπονπαράδοξον η σκηνή της εις Άδου καταβάσεως του Σωτήρος, ως φέρεται τούτο εν τη εκκλησιαστική παραδόσει. Τότε ο πρώτος των εφημερίων, προσεγγίζων εις τας πύλας κελεύει επιτακτικώς κρούων αυτάς και κραυγάζων: «- Άρατε πύλας, οι άρχοντες υμών, και επάρθητε πύλαι αιώνιοι, και εισελεύσεται ο βασιλεύς της δόξης!».
Ο δε έσωθεν των κεκλεισμένων πυλών παρά τα κλείθρα υποκρινόμενος τον Άδηνερωτά αυθαδώς: «-Τις έστιν ούτος ο βασιλεύς της δόξης;».
Η επιτακτική κέλευσις ως και η αυθάδης ερώτησις επαναλαμβάνονται εκ τρίτου. Και τότε την τρίτην φοράν ο ιερεύς ωθών ισχυρώς δια του ποδός και των χειρών τας πύλας, αναφωνεί εν κυριαρχκή δυνάμει: «- Κύριος των Δυνάμεων, αυτός έστιν ο βασιλεύς της Δόξης!». Και ανοίγει βασιλικώς και αυταρχικώς τας πύλας, και ούτως εισέρχεται εις τον ναόν ο Επιτάφιος.
Είναι συνήθεια αρχαιοτάτη εις την νήσον, αφού ο Επιτάφιος εν λιτανεία περιέλθη εν ωραίω πανοράματι την ενορίαν όλην, κατά την επιστροφήν να κλείωνται αι πύλαι του ναού και να μη επιτρέπηταιη εις αυτόν είσοδος του Επιταφίου. Παρίσταται κατά τρόπονπαράδοξον η σκηνή της εις Άδου καταβάσεως του Σωτήρος, ως φέρεται τούτο εν τη εκκλησιαστική παραδόσει. Τότε ο πρώτος των εφημερίων, προσεγγίζων εις τας πύλας κελεύει επιτακτικώς κρούων αυτάς και κραυγάζων: «- Άρατε πύλας, οι άρχοντες υμών, και επάρθητε πύλαι αιώνιοι, και εισελεύσεται ο βασιλεύς της δόξης!».
Ο δε έσωθεν των κεκλεισμένων πυλών παρά τα κλείθρα υποκρινόμενος τον Άδηνερωτά αυθαδώς: «-Τις έστιν ούτος ο βασιλεύς της δόξης;».
Η επιτακτική κέλευσις ως και η αυθάδης ερώτησις επαναλαμβάνονται εκ τρίτου. Και τότε την τρίτην φοράν ο ιερεύς ωθών ισχυρώς δια του ποδός και των χειρών τας πύλας, αναφωνεί εν κυριαρχκή δυνάμει: «- Κύριος των Δυνάμεων, αυτός έστιν ο βασιλεύς της Δόξης!». Και ανοίγει βασιλικώς και αυταρχικώς τας πύλας, και ούτως εισέρχεται εις τον ναόν ο Επιτάφιος.
Οι συμβολισμοί της Μεγάλης Εβδομάδας είναι πολλοί και σημαντικοί. Για τούτο ο εορτασμός του Πάσχα στον ορθόδοξο χριστιανικό κόσμο έχει μια ιδιαίτερη βιωματική σημασία, ακόμη και στην περίπτωση της εποχής μας όπου κυριαρχεί περισσότερο η «φολκλορική διάθεση» και η «εσωτερίκευση των κανόνων της αγοράς». Η περιφορά του Επιταφίου αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα που προετοιμάζει για την κορυφαία στιγμή των μεγάλων συμβολισμών: την Ανάσταση.
ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ
ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ
16 Απρ 2014
Μεγάλη Πέμπτη: Γιατί ο Χριστός δεν “απάλλαξε” τον Ιούδα; Αυτο ειναι το μεγαλείο του Ελληνοκεντρικου πολιτισμού…
Αναρτήθηκε από τον/την olympiada στο Απριλίου 17, 2014
Tής αλειψάσης τον Κυριον μύρω Πόρνης γυναικός,15 Απρ 2014
Ο Θοδωρής Γκόνης ξεναγεί στο Ναύπλιο, την πόλη των παιδικών του χρόνων
- Λεπτομέρειες
- Δημοσιεύτηκε στις 13 Απριλίου 2014
"Οσο περνάει ο καιρός, αραιά και πού πηγαίνω. Αλλά το Ναύπλιο είναι πάντα το κέντρο μου, σαν να 'μαι δεμένος με ένα αόρατο σκοινί και να διαγράφω κύκλους γύρω από αυτό".
Ο σκηνοθέτης, συγγραφέας και στιχουργός Θοδωρής Γκόνης μίλησε στην Τασούλα Επτακοίλη, στο ένθετο"Ταξίδια" της "Καθημερινής" το Μάρτιο του 2010 για το Ναύπλιο των παιδικών του χρόνων αλλά και το σύγχρονο και έκανε τις προτάσεις του προς τους επισκέπτες της πόλης. Για τη Μεγάλη Εβδομάδα προτείνει το μοναστήρι της Αγίας Μονής: "Το Πάσχα -και ειδικά η βραδιά του Επιταφίου- είναι συγκλονιστική εμπειρία εκεί, ανάμεσα στα ανθισμένα περιβόλια".
Γεννήθηκε στην Αλωνίσταινα Αρκαδίας, αλλά πέρασε τα πρώτα χρόνια της ζωής του στην Γκάτζια, λίγα χιλιόμετρα έξω από το Ναύπλιο. «Το χωριό μου ήταν ένα μπαλκόνι που είχε απέναντί του το Ναύπλιο. Και αυτό που βλέπεις καθημερινά από μακριά ίσως τελικά να το αγαπάς πιο πολύ απ' όσο αν το ζούσες από μέσα...». Βέβαια, ο Θοδωρής Γκόνης δεν το παρατηρούσε μόνο από απόσταση• την έζησε επί μακρόν την πρώτη πρωτεύουσα της Ελλάδας. Αργότερα η οικογένειά του μετακόμισε στο Ναύπλιο. Εκεί πήγε σχολείο, στις αλάνες του έπαιξε ποδόσφαιρο, στα σοκάκια του έτρεξε με τις παρέες του, στα σκαλιά του μάτωσε τα γόνατά του, στα εστιατόριά του έβγαλε τα πρώτα του μεροκάματα, δουλεύοντας ως γκαρσόνι, εκεί ερωτεύτηκε για πρώτη φορά. Και είναι φυσικό να έχει αναπτύξει μαζί του ένα δεσμό πολύ ισχυρό, ακόμα και σήμερα που οι επαγγελματικές υποχρεώσεις τον κρατούν μακριά.
«Οσο περνάει ο καιρός, αραιά και πού πηγαίνω. Αλλά το Ναύπλιο είναι πάντα το κέντρο μου, σαν να 'μαι δεμένος με ένα αόρατο σκοινί και να διαγράφω κύκλους γύρω από αυτό. Λανθάνει σε ό,τι κάνω, ειδικά στα γραψίματά μου. Και αποτελεί μέτρο σύγκρισης για κάθε άλλο τόπο. Στις «Αόρατες πόλεις» του Ιταλο Καλβίνο, ο Μεγάλος Χαν λέει στον Μάρκο Πόλο: «Μου μιλάς για όλες τις πόλεις που έχεις επισκεφτεί, αλλά ποτέ για τη δική σου, τη Βενετία». Κι εκείνος του απαντά: «Μα, μιλώντας για τις άλλες πόλεις, στην πραγματικότητα σου μιλώ για μία, τη Βενετία». Κάτι τέτοιο συμβαίνει και σε εμένα...».
«Οσο περνάει ο καιρός, αραιά και πού πηγαίνω. Αλλά το Ναύπλιο είναι πάντα το κέντρο μου, σαν να 'μαι δεμένος με ένα αόρατο σκοινί και να διαγράφω κύκλους γύρω από αυτό. Λανθάνει σε ό,τι κάνω, ειδικά στα γραψίματά μου. Και αποτελεί μέτρο σύγκρισης για κάθε άλλο τόπο. Στις «Αόρατες πόλεις» του Ιταλο Καλβίνο, ο Μεγάλος Χαν λέει στον Μάρκο Πόλο: «Μου μιλάς για όλες τις πόλεις που έχεις επισκεφτεί, αλλά ποτέ για τη δική σου, τη Βενετία». Κι εκείνος του απαντά: «Μα, μιλώντας για τις άλλες πόλεις, στην πραγματικότητα σου μιλώ για μία, τη Βενετία». Κάτι τέτοιο συμβαίνει και σε εμένα...».
Το Ναύπλιο που θυμάται, βέβαια, ο σκηνοθέτης και ποιητής δεν μοιάζει σε πολλά με το σημερινό, που «τα Σαββατοκύριακα γίνεται ένα μεγάλο ξενοδοχείο των Αθηνών». Οταν εκείνος ήταν παιδί, η πόλη δεν είχε πολλούς ξένους. «Μόνο το καλοκαίρι έρχονταν τουρίστες, οι περισσότεροι από τον ευρωπαϊκό Βορρά, αλλά με μέτρο».
Οσο για το πατρικό του σπίτι... «Ηταν κοντά στα ΚΤΕΛ της Επιδαύρου και των Αθηνών, σε μια όμορφη λαϊκή γειτονιά γεμάτη βουλκανιζατέρ». Γι' αυτό το κομμάτι της πόλης, άλλωστε, ο Θοδωρής Γκόνης έγραψε τους στίχους για το τραγούδι του Νίκου Ξυδάκη «Στο εστιατόριο που τρών' τα συνεργεία».
Οσο για το πατρικό του σπίτι... «Ηταν κοντά στα ΚΤΕΛ της Επιδαύρου και των Αθηνών, σε μια όμορφη λαϊκή γειτονιά γεμάτη βουλκανιζατέρ». Γι' αυτό το κομμάτι της πόλης, άλλωστε, ο Θοδωρής Γκόνης έγραψε τους στίχους για το τραγούδι του Νίκου Ξυδάκη «Στο εστιατόριο που τρών' τα συνεργεία».
"Σαν μια ωραία γυναίκα..."
"Πολλά έχουν αλλάξει από τότε. Ενα μεγάλο ποσοστό των κατοίκων είναι πλέον επήλυδες. Το Ναύπλιο όμως παραμένει ευνοημένο από τη φύση και την Ιστορία. Παντού βρίσκονται διάσπαρτα κάστρα και αγάλματα• ο Καποδίστριας, ο Κολοκοτρώνης, ο Όθωνας. Η ιστορία είναι μέσα στους δρόμους», λέει. Έχει, λοιπόν, ακόμα την αύρα της «Νάπολης της Ανατολής», όπως το αποκαλούσαν οι Ενετοί; «Μα, φυσικά! Δες την πλατεία Συντάγματος, για παράδειγμα, την πλατεία Πλατάνου, όπως ονομαζόταν, από το τεράστιο δέντρο στο κέντρο της. Πολλές τροποποιήσεις έχει υποστεί τα τελευταία χρόνια, αλλά είναι πάντα σαν μια ωραία γυναίκα. Ο,τι κι αν κάνεις, όσο κι αν την ξεστολίσεις, η αρχοντιά της, και πάλι, θα φαίνεται...»
Οι δικές του επισκέψεις εκεί έχουν πάντα μια έντονη συναισθηματική φόρτιση. «Πηγαίνω στην παραλία και βλέπω τα παλιά γκαρσόνια. Είναι σαν τους παλαίμαχους ποδοσφαιριστές. Κάθονται σε μια άκρη σιωπηλοί και παρατηρούν τους νέους σερβιτόρους με τα καινούργια «σουσούμια» - με εξτρίμ κουρέματα, σκουλαρίκια και μοντέρνα ρούχα. Νοσταλγώ πολλά. Ακόμα και το ποδόσφαιρο εδώ κάποτε ζούσε μεγάλες δόξες. Εσκιζε ο Παναυπλιακός! Τώρα είναι ξεχασμένος σε κάτι υποκατηγορίες... Αλλά δεν είναι όλα «πένθιμα» και κακομοιρίστικα. Υπάρχει πάντα ένα διαφορετικό κομμάτι που μπορεί καθένας να ανακαλύψει: το Ναύπλιο της χαράς, της ανεμελιάς, του υψηλού φρονήματος. Αυτό ισχύει και για μένα. Αλλωστε, στον Μεγάλο Δρόμο ζει πάντα ένα πρόσωπο που αγαπώ πολύ κι έχω έντονα στο μυαλό μου. Ακόμα και σήμερα ξέρω τι ώρα θα ανοίξει τα παράθυρα, το απόγευμα...»
"Πολλά έχουν αλλάξει από τότε. Ενα μεγάλο ποσοστό των κατοίκων είναι πλέον επήλυδες. Το Ναύπλιο όμως παραμένει ευνοημένο από τη φύση και την Ιστορία. Παντού βρίσκονται διάσπαρτα κάστρα και αγάλματα• ο Καποδίστριας, ο Κολοκοτρώνης, ο Όθωνας. Η ιστορία είναι μέσα στους δρόμους», λέει. Έχει, λοιπόν, ακόμα την αύρα της «Νάπολης της Ανατολής», όπως το αποκαλούσαν οι Ενετοί; «Μα, φυσικά! Δες την πλατεία Συντάγματος, για παράδειγμα, την πλατεία Πλατάνου, όπως ονομαζόταν, από το τεράστιο δέντρο στο κέντρο της. Πολλές τροποποιήσεις έχει υποστεί τα τελευταία χρόνια, αλλά είναι πάντα σαν μια ωραία γυναίκα. Ο,τι κι αν κάνεις, όσο κι αν την ξεστολίσεις, η αρχοντιά της, και πάλι, θα φαίνεται...»
Οι δικές του επισκέψεις εκεί έχουν πάντα μια έντονη συναισθηματική φόρτιση. «Πηγαίνω στην παραλία και βλέπω τα παλιά γκαρσόνια. Είναι σαν τους παλαίμαχους ποδοσφαιριστές. Κάθονται σε μια άκρη σιωπηλοί και παρατηρούν τους νέους σερβιτόρους με τα καινούργια «σουσούμια» - με εξτρίμ κουρέματα, σκουλαρίκια και μοντέρνα ρούχα. Νοσταλγώ πολλά. Ακόμα και το ποδόσφαιρο εδώ κάποτε ζούσε μεγάλες δόξες. Εσκιζε ο Παναυπλιακός! Τώρα είναι ξεχασμένος σε κάτι υποκατηγορίες... Αλλά δεν είναι όλα «πένθιμα» και κακομοιρίστικα. Υπάρχει πάντα ένα διαφορετικό κομμάτι που μπορεί καθένας να ανακαλύψει: το Ναύπλιο της χαράς, της ανεμελιάς, του υψηλού φρονήματος. Αυτό ισχύει και για μένα. Αλλωστε, στον Μεγάλο Δρόμο ζει πάντα ένα πρόσωπο που αγαπώ πολύ κι έχω έντονα στο μυαλό μου. Ακόμα και σήμερα ξέρω τι ώρα θα ανοίξει τα παράθυρα, το απόγευμα...»
Για όποιον προγραμματίσει ένα ταξίδι στο Ναύπλιο, ο σκηνοθέτης και ποιητής είναι, πάντως, σαφής: «Ας αποφύγει τα Σαββατοκύριακα, ει δυνατόν. Είναι αλλιώτικος ο παλμός της πόλης τις καθημερινές. Και θα συμβούλευα τους εκδρομείς, όταν έρχονται, να αφήνουν τα αυτοκίνητα και τα κινητά τους έξω από την πόλη: στους Μύλους, εκεί όπου στάθηκε ο Ιμπραήμ και αγνάντεψε τ' Ανάπλι - γιατί μέσα δεν μπήκε. Οποιος δεν περπατήσει άσκοπα στα στενά του, δεν περιπλανηθεί χωρίς άγχος και σκοτούρες, δεν «πιάσει» τους ήχους και τα αρώματα, δεν θα έχει γνωρίσει το πραγματικό Ναύπλιο, αλλά μια διαφορετική πόλη».
Ο Θοδωρής Γκόνης προτείνει τις βόλτες που αξίζουν τον κόπο:
Ο γύρος της Αρβανιτιάς. «Από τη μια τα τραχιά βράχια και από την άλλη η θάλασσα. Ειδικά την άνοιξη, αυτός ο περίπατος είναι μοναδικός. Οταν πήγαινα σχολείο και κάναμε κοπάνες, εδώ ερχόμασταν και γράφαμε τα ονόματά μας στα φύλλα των φραγκοσυκιών που υπάρχουν σε όλη την πλαγιά...»
Ανοδος στο Παλαμήδι. «Με τα πόδια, φυσικά, όχι με την ευκολία του αυτοκινήτου - 857 σκαλοπάτια είναι, αλλά...παλεύονται».
Στην Παλιά Πόλη. «Και στις δρομόσκαλες του Ψαρομαχαλά. Οποιος δεν ανεβεί και κατεβεί σκαλοπάτια δεν γνωρίζει το αληθινό Ναύπλιο».
Στην Πρόνοια. «Είναι μια συνοικία λαϊκή, προσφυγική, όπου έχει άλλο χρώμα ακόμα και η ομιλία των ανθρώπων. Αξίζει να τη γνωρίσετε».
Στον Αγιο Σπυρίδωνα. «Μια «συνάντηση» με την Ιστορία. Εκεί δολοφονήθηκε ο σημαντικότερος, ίσως, Ελληνας, όλων των εποχών, ο Ιωάννης Καποδίστριας».
Στη Νέα Κίο. «Ιδανική βόλτα για ποδηλάτες. Οταν επιστρέφεις, έχεις το Ναύπλιο μπροστά σου και η εικόνα είναι μαγευτική».
Στο Λαογραφικό Μουσείο. «Στεγάζεται σε ένα νεοκλασικό κτίριο των αρχών του 20ού αιώνα, στην οδό Βασιλέως Αλεξάνδρου (Τ/ 27520-28.379). Είναι δημιούργημα μιας αξιοθαύμαστης γυναίκας, της Ιωάννας Παπαντωνίου, η οποία το κρατάει με νύχια και με δόντια».
Ο γύρος της Αρβανιτιάς. «Από τη μια τα τραχιά βράχια και από την άλλη η θάλασσα. Ειδικά την άνοιξη, αυτός ο περίπατος είναι μοναδικός. Οταν πήγαινα σχολείο και κάναμε κοπάνες, εδώ ερχόμασταν και γράφαμε τα ονόματά μας στα φύλλα των φραγκοσυκιών που υπάρχουν σε όλη την πλαγιά...»
Ανοδος στο Παλαμήδι. «Με τα πόδια, φυσικά, όχι με την ευκολία του αυτοκινήτου - 857 σκαλοπάτια είναι, αλλά...παλεύονται».
Στην Παλιά Πόλη. «Και στις δρομόσκαλες του Ψαρομαχαλά. Οποιος δεν ανεβεί και κατεβεί σκαλοπάτια δεν γνωρίζει το αληθινό Ναύπλιο».
Στην Πρόνοια. «Είναι μια συνοικία λαϊκή, προσφυγική, όπου έχει άλλο χρώμα ακόμα και η ομιλία των ανθρώπων. Αξίζει να τη γνωρίσετε».
Στον Αγιο Σπυρίδωνα. «Μια «συνάντηση» με την Ιστορία. Εκεί δολοφονήθηκε ο σημαντικότερος, ίσως, Ελληνας, όλων των εποχών, ο Ιωάννης Καποδίστριας».
Στη Νέα Κίο. «Ιδανική βόλτα για ποδηλάτες. Οταν επιστρέφεις, έχεις το Ναύπλιο μπροστά σου και η εικόνα είναι μαγευτική».
Στο Λαογραφικό Μουσείο. «Στεγάζεται σε ένα νεοκλασικό κτίριο των αρχών του 20ού αιώνα, στην οδό Βασιλέως Αλεξάνδρου (Τ/ 27520-28.379). Είναι δημιούργημα μιας αξιοθαύμαστης γυναίκας, της Ιωάννας Παπαντωνίου, η οποία το κρατάει με νύχια και με δόντια».
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)